Nasza oferta

Gospodarka neutralna

Gospodarka neutralna – tarcza przeciw katastrofie ekologicznej

Gospodarka neutralna to jedno z często powtarzających się ostatnio haseł – w telewizyjnych serwisach informacyjnych, w sali sejmowej, w czasie międzynarodowych spotkań gospodarczych, w prasie; wypowiadają się na ten temat dziennikarze, politycy, naukowcy, ale też aktywiści i pasjonaci ekologii. To też ważna kwestia dla wielu „zwykłych” ludzi – jak pokazuje „Badanie świadomości i zachowań ekologicznych mieszkańców Polski” z 2020 roku1, 94% badanych uznaje zmiany klimatu za bardzo poważny problem. Wyzwanie to nie ma jedynie lokalnego charakteru, ale globalny – cały świat stoi dziś w obliczu katastrofy klimatycznej. Zdaniem specjalistów nie tylko widać ją na horyzoncie, ale odczuwamy już jej zwiastuny – na przykład ekstremalne zjawiska pogodowe. Można jednak jeszcze podjąć działania naprawcze – remedium stanowi gospodarka neutralna klimatycznie.

Jak Stalbudom myśli o gospodarowaniu odpadami

Z przywołanego raportu o świadomości i zachowaniach ekologicznych Polaków wynika, że „stan środowiska w największym stopniu zależy od aktywności każdego z nas (69%)”2. Stalbudom jest firmą, której misja wpisuje się w idee prośrodowiskowe w zakresie oczyszczania ścieków i przeróbki osadowej. Podzielamy też przekonanie większości Polaków z sondażu przeprowadzonego w grudniu 2019 roku o tym, że powinniśmy przyjąć i wdrażać unijne przepisy wskazujące drogę do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku.

Sami natomiast na co dzień towarzyszymy naszym Klientom z innym problemem ekologicznym, jakim są ścieki. Nie działamy na własną rękę, ale posługujemy się narzędziami dostępnym w naszym kraju – zawiera je „Strategia postępowania z komunalnymi osadami ściekowymi na lata 2019-2022”3. Dbamy o to, by zagospodarowywać osady komunalne ze ścieków, które są w istocie odpadami tak, by stawały się produktem – to nasza cegiełka w tworzeniu gospodarki o obiegu zamkniętym w naszym polu działania.

Antropogeniczne zmiany w klimacie Ziemi

Zacznijmy jednak od początku – od wspomnianych zmian klimatycznych. Są to obecnie niepodważalne fakty opisane przez międzynarodową grupę naukowców w wieloczęściowym „Raporcie Przeglądowym Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu”. W listopadzie 2021 r. ukazała się jego szósta część, w której znalazło się syntetyczne omówienie4, w którym można przeczytać: „Skala ostatnich zmian w całym systemie klimatycznym oraz aktualny stan szeregu elementów systemu klimatycznego są bezprecedensowe w skalach czasowych od stuleci do wielu tysięcy lat”. Na podstawie weryfikacji danych paleoklimatycznych i obserwacyjnych z różnych okresów zobrazowano dynamikę zmian w zakresie:
  • emisji gazów cieplarnianych (rok 2019: koncentracja CO2 w atmosferze najwyższa od 2 mln lat),
  • ocieplenia klimatu (między 2011 a 2021 rokiem średnia temperatura na naszej planecie była wyższa o 1,09°C niż w okresie 1850–1900; ocieplenie klimatu postępuje bezprecedensowo w ostatnich dwóch tysiącleciach),
  • opady (w ciągu ostatnich siedemdziesięciu lat zwiększyła się częstotliwość oraz intensywność ulewnych opadów, powodujących powodzie),
  • ekstremalne zjawiska pogodowe (w minionym siedemdziesięcioleciu wzrosła liczba fal upałów i będących ich konsekwencją okresów susz, a także cyklonów tropikalnych),
  • wieczna pokrywa lodowa (od siedmiu dekad lodowce wycofują się; późnym latem 2021 roku roczna powierzchnia lodu w Arktyce była najmniejsza w ciągu ostatniego tysiąclecia),
  • średni poziom morza (od początku dwudziestego wieku średni globalny poziom morza wzrasta szybciej niż miało to miejsce w przeciągu 3 000 lat)5.
Wniosek jest oczywisty: czynniki antropogeniczne, będące pochodną rozwoju cywilizacyjnego, doprowadziły do galopujących zmian w klimacie Ziemi. By je zatrzymać, konieczne jest ograniczenie globalnego ocieplenia do określonego poziomu. Najkorzystniejsza dla planety – a także dla jakości życia na niej – opcja to osiągnięcie zerowej emisja CO2 około roku 2050. W ramach raportu naukowcy przygotowali także inne symulacje ograniczania emisji wraz z efektami, które uda się wówczas osiągnąć globalnie i regionalnie – wszystkie dane zostały czytelnie zobrazowane w interaktywnym atlasie dostępnym online6.

Nadchodzi Zielony Ład

Oczywiste jest, że problem ma charakter globalny – wiadomo o tym od dawana, a cytowany raport dostarczył jedynie niepodważalnych dowodów ze strony nauk ścisłych. Dlatego też walkę podjęto na szczeblu międzynarodowym. Już pod koniec 2018 roku należąca do Komisji Europejskiej Dyrekcja Generalna ds. Działań w dziedzinie Klimatu przedstawiła plan działania dla Wspólnoty. Zawiera go dokument „Neutralność klimatyczna do 2050 r.
Strategiczna długoterminowa wizja zamożnej, nowoczesnej, konkurencyjnej i neutralnej dla klimatu gospodarki UE”7. W strategii tej Europa staje się światowym liderem, pokazującym innym regionom globu, jak osiągnąć neutralność klimatyczną, wdrażając koncepcję gospodarki neutralnej klimatycznie, czyli takiej, która ma zerową emisję gazów cieplarnianych. Innymi słowy: emituje tyle samo CO2, ile jest w stanie zneutralizować – dzięki pochłanianiu dwutlenku węgla przez lasy i specjalnie opracowane technologie. Punktem wyjścia było przeanalizowanie tego, jak ograniczyć lub zrównoważyć emisje we wszystkich kluczowych sektorach gospodarczych. Wniosek i tu był oczywisty: to możliwe, ale wymaga zintegrowanego działania – poza gospodarką także w nauce i badaniach, finansach, polityce przemysłowej. Nie uda się też bez wzmocnienie pozycji obywateli w całym procesie i afirmacji działań oddolnych.

eu-green-deal

Na tej podstawie powstał plan działania nazwany Zielonym Ładem dla Europy (Green Deal for Europe)8 – obwieszczony przez przewodniczącą Komisji Europejskiej Urszulę von der Layen. Odnosi się on do transformacji, które muszą zajść w unijnej polityce w siedmiu obszarach: ograniczenie emisji CO2 i innych gazów cieplarnianych, efektywność energetyczna, OZE – odnawialne źródła energii, „zielony” transport, infrastruktura i połączenia międzysystemowe, gospodarka o obiegu zamkniętym, konkurencyjny przemysł, biogospodarka.

Transformacja klimatyczna obejmuje wszystkie 27 krajów Wspólnoty. Nieprzypadkowo mówi się o transformacji, zmiana nie ma być rewolucyjna. Osiągniecie celu, jakim jest uzyskanie neutralności klimatycznej, podzielone jest na etapy: zmniejszenie emisji do 2030 roku o 40% w porównaniu do roku 1990 (w ambitniejszym podejściu nawet do 50/55%).

Z Paryża do Glasgow: nie tylko UE

Kolejną oczywistością jest to, że problemu klimatycznego Europa nie rozwiąże sama – nie ma przecież podziałów w atmosferze kuli Ziemskiej. I nie tylko ona podejmuje działania w tym zakresie i – co więcej – nie od „dziś”. Już trzydzieści lat temu państwa należące do Organizacji Narodów Zjednoczonych podpisały konwencję klimatyczną9, w której zobowiązywały się do ograniczania emisji gazów cieplarnianych, by przeciwdziałać kryzysowi klimatycznemu. Od tego momentu głowy państw spotykają się na konferencjach klimatycznych ONZ, by omawiać i weryfikować swoje działania w tym zakresie. Szczególnym dokumentem, ratyfikowanym przez większość krajów ONZ i wszystkie kraje UE, jest porozumienie paryskie, które weszło w życie w listopadzie 2016 r. Jego podstawowym założeniem jest utrzymanie wzrostu średniej temperatury na Ziemi poniżej 2°C i dojście do poziomu 1,5°C w porównaniu do minionej epoki przemysłowej. Na ostatnim szczycie klimatycznym w Glasgow wszystkie strony sfinalizowały pakiet paryski.

W dążeniu do gospodarki neutralnej UE wysuwa się jednak na pierwszą pozycję. Wspólnota przyjęła jedne z najbardziej zaawansowanych przepisów klimatycznych i efektywnie je realizuje. Zgodnie z porozumieniem paryskim do 2030 roku emisje mają zostać ograniczone o 55%. Co więcej – realizacja tego celu jest w państwach będących pod jurysdykcją Komisji Europejskiej obligatoryjna w ramach europejskiego prawa klimatycznego.

Gospodarka o obiegu zamkniętym: zasobooszczędna i konkurencyjna

Elementem Zielonego Ładu jest koncepcja gospodarki o obiegu zamkniętym (ang. circular economy) alternatywna wobec „klasycznej” gospodarki linearnej, zgodnie z którą wszystkie surowce, materiały i produkty powinny pozostawać w obiegu gospodarczym możliwie długo, czego skutkiem będzie ograniczenie powstawania odpadów. A kiedy te już powstaną, powinny stać się surowcem wtórnym. Koncepcja ta opiera się więc na cyklu (kole) życia produktów, co w praktyce oznacza, że jej idee muszą być wdrażane już na etapie projektowania, przez wyprodukowanie, użytkowanie i zagospodarowanie czy utylizację.

Unia Europejska od 2015 roku dysponuje narzędziem prawnym, które wspiera wdrażanie gospodarki o obiegu zamkniętym – jest to pakiet odpadowy przyjęty w 2018 roku po to, by minimalizować zmiany środowiskowe mające charakter transnarodowy, prowadzące do emisji gazów cieplarnianych, zanieczyszczenia powietrza i morskich ekosystemów10. Rok później Komisja Europejska zatwierdziła pakiet kolejnych zaleceń dotyczących ekoprojektowania11 sprzętów domowych, jak: telewizory, pralki, lodówki, zmywarki, a także urządzeń takich jak: wyświetlacze i sterujące nimi elementy, transformatory, silniki elektryczne, oświetlenie, źródła zasilania czy sprzęt spawalniczy. Zmiany te ukierunkowane są na wydłużenie cyklu życia tych produktów, ułatwienie ich naprawy zamiast wywożenia na śmietniska – producenci mają obowiązek zapewniania dostępności części zamiennych przez okres nawet od 7 do 10 lat.

W Polsce wdrażanie gospodarki o obiegu zamkniętym odbywa się zgodnie z wytycznymi zawartymi w dokumencie „Mapa drogowa transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym”12. To także wytyczne dla naszej codziennej pracy.



  1. Ministerstwo Klimatu i Środowiska, 2021: Badanie świadomości i zachowań ekologicznych mieszkańców Polski (raport z badania trackingowego), https://www.gov.pl/web/klimat/badania-swiadomosci-i-zachowan-ekologicznych-mieszkancow-polski-w-2020-r-badanie-trackingowe.
  2. Ministerstwo Klimatu i Środowiska, 2021: Badanie świadomości i zachowań ekologicznych mieszkańców Polski (raport z badania trackingowego), https://www.gov.pl/web/klimat/badania-swiadomosci-i-zachowan-ekologicznych-mieszkancow-polski-w-2020-r-badanie-trackingowe.
  3. Ministerstwo Klimatu, 2018: Strategia postępowania z komunalnymi osadami ściekowymi na lata 2019-2022, https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahU KEwjBy72Hj7D1AhVumYsKHXe9DLcQFnoECAMQAQ&url=https%3A%2F%2Fwww.gov.pl%2Fattachment%2F2846e2b3-68c7-46eb-b36e-7643e81efd9a&usg=AOvVaw22CgeDSmQ6LVaIR1rFk78d.
  4. IPCC, 2021: Podsumowanie dla Decydentów. W: Zmiana Klimatu 2021: Fizyczne Podstawy Naukowe. Wkład I Grupy Roboczej do Szóstego Raportu Oceny Międzyrządowego Zespołu ds. Zmiany Klimatu. [V. Masson-Delmotte, P. Zhai, A. Pirani, S. L. Connors, C. Péan, S. Berger, N. Caud, Y. Chen, L. Goldfarb, M. I. Gomis, M. Huang, K. Leitzell, E. Lonnoy, J.B.R. Matthews, T. K. Maycock, T. Waterfield, O. Yelekçi, R. Yu and B. Zhou (red.)]. Cambridge University Press. W druku.
  5. Na podstawie: Komunikat 05/2021 interdyscyplinarnego Zespołu doradczego do spraw kryzysu klimatycznego przy Prezesie PAN.
  6. INTERAKTYWNY ATLAS: https://interactive-atlas.ipcc.ch.
  7. Komisja Europejska,Dyrekcja Generalna ds. Działań w dziedzinie Klimatu, 2019: Neutralność klimatyczna do 2050 r. : strategiczna długoterminowa wizja zamożnej, nowoczesnej, konkurencyjnej I neutralnej dla klimatu gospodarki UE, Urząd Publikacji, 2019, https://data.europa.eu/doi/10.2834/048976.
  8. Komisja Europejska, 2019: Zestawienie informacji na temat Europejskiego Zielonego Ładu, https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/european-green-deal_pl#documents.
  9. ONZ, 1992: Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z dnia 9 maja 1992 r., https://archiwum.mos.gov.pl/srodowisko/ochrona-powietrza/konwencje-i-inicjatywy-miedzynarodowe/ramowa-konwencja-narodow-zjednoczonych-w-sprawie-zmian-klimatu-unfccc/.
  10. Rada Europejska, 2016: Paryskie porozumienie klimatyczne, https://www.consilium.europa.eu/pl/policies/climate-change/paris-agreement/.
  11. Ministerstwo Rozwoju i Technologii, 2021: Gospodarka o obiegu zamkniętym, https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/gospodarka-o-obiegu-zamknietym.
  12. Mapa drogowa transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym 2019 https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/gospodarka-o-obiegu-zamknietym.